Tomasz
Chmielewski¹, Dorota Rudzka², Beata Fiecek¹, Ilona Mączka¹,
Stanisława Tylewska-Wierzbanowska¹
PRZYPADEK
TIBOLA / DEBONEL (TICK – Bornelymphadenopathy W POLSCE
STRESZCZENIE
W
pracy opisano pierwszy przypadek zakażenia TIBOLA / DEBONEL w
Polsce.
U
chorego stwierdzono typowe objawy dla tej choroby, jak: bolesne,
powiększone węzły chłonne szyjne oraz drobnogrudkowa wysypka.
Wstępne rozpoznanie potwierdzono wykrywając dynamikę przeciwciał
swoistych dla R. rickettsii (grupagorączek plamistych).
Riketsjozy
to grupa ostrych chorób gorączkowych wywoływanych przez różne
gatunki bakterii należące do rzędu Rickettsiales. Wśród
tych zakażeń można wyróżnić riketsjozy znane od wielu lat, a
także zidentyfikowane stosunkowo niedawno.
Do riketsjoz zaliczamy grupę durów wysypkowych (dur wysypkowy epidemiczny, sporadyczny i dur szczurzy) oraz grupę gorączek plamistych (ang. SFG – Spotted Fever Group rickettsioses), z których najlepiej poznanymi są gorączka plamista Gór Skalistych i gorączka śródziemnomorska.
Za czynnik etiologiczny TIBOLA (Tick- -borne lymphadenopathy) uważa się Rickettsia slovaca.
Należy
ona do rzędu Rickettsiales, jest Gram-ujemną pałeczką,
będącą wewnątrzkomórkowym pasożytem.
Riketsje
te występują w wielu krajach Europy, takich jak Portugalia,
Hiszpania, Francja, Niemcy, Austria,Czechy, Słowacja, Rumunia,
Ukraina, Szwajcaria.
Ich wektorem są kleszcze należące do gatunków: Ixodes ricinus, Dermacentor marginatus oraz Dermacentor reticulatus (1).
Pierwsze
przypadki TIBOLA opisano w 1997 roku na Węgrzech.
Główne
objawy zakażenia, jakie obserwowano, to charakterystyczny dla
gorączek plamistych strup w miejscu ukłucia przez kleszcza na
skórze owłosionej głowy z lokalnym wyłysieniem oraz bolesna
limfadenopatia okolicy szyi, ból głowy i mięśni, zmęczenie,
wysypka.
W badaniach dodatkowych stwierdza się często trombocytopenię, nieprawidłową liczbę leukocytów i podwyższony poziom enzymów wątrobowych (2). W Hiszpanii zespół ten występuje pod nazwą DEBONEL (Dermacentor - borne necrosis erythema lymphadenopathy). Zakażenia te najczęściej występują wczesną wiosną oraz późną jesienią, głównie u dzieci i kobiet.
W
ostatnich latach stwierdzono, że czynnikem etiologicznym związanym
z tym zakażeniem jest nie tylko R. slovaca ale również R.
raoultii. Niedawno opisano pierwszy przypadek wystąpienia TIBOLA
przy braku obecności DNA Rickettsia species, Coxiella
burnetii i Borrelia burgdorferi. Wykazano, że zakażenie,
któremu uległo trzech pacjentów, zostało wywołane przez
Bartonella henselae i zaproponowano zmianę nazwy tego zespołu
objawów na SENLAT (scalp eschar and neck lymphadenopathy after
tick bite) (3). W 2011 roku Eduard i wsp. opisali pierwszy
przypadek wystąpienia SENLAT związany z przeniesieniem przez
kleszcza zakażenia Francisella tularensis (4).
OPIS
PRZYPADKU
Na
początku marca, do lekarza internisty zgłosił się 30-letni
mężczyzna, z trwającym od kilku dni bólem gardła bez gorączki.
W badaniu fizykalnym stwierdzono twarde, bolesne, przesuwalne, węzły chłonne szyjne po stronie lewej, o średnicy 2-3 cm. Ponadto stwierdzono swędzącą grudkę o śr. 0,5 cm za lewą małżowiną uszną,która pojawiła się w styczniu 2011 r. oraz drobnogrudkową wysypkę na ciele ze zmieniającą się lokalizacją.
Zastosowano
leczenie amoksycyliną. W badaniach laboratoryjnych, wykonanych po
wizycie, stwierdzono leukocytozę 17,6 G/l, ze zwiększonym odsetkiem
granulocytów obojętnochłonnych.
Tydzień
później, podczas wizyty kontrolnej pacjent nie zgłaszał
dolegliwości. W badaniach stwierdzono CRP na poziomie 28,7 mg/l, OB
28, LDH 248 U/l oraz spadek leukocytozy do 13,6 G/l. Ze względu na
powiększone węzły chłonne, które nie uległy
zmniejszeniu,włączono amoksycylinę z kwasem klawulanowym,a także
skierowano pacjenta na konsultację dermatologiczną oraz na badania
w kierunku mononukleozy,toksoplazmozy i riketsjoz oraz zakażeń
wywoływanych przez Bartonella henselae i wirusa cytomegalii.
Trzy
tygodnie po pierwszej wizycie, zmiana za uchem została opisana przez
lekarza dermatologa,jako „biała grudka prawdopodobnie o
charakterze prosaka”, natomiast wysypkę uznano za zmiany skórne o
charakterze atopowym. W badaniach serologicznych wykonanych w tym
samym czasie, w kierunku mononukleozy, toksoplazmozy, zakażeń
wywoływanych przez B. henselae i wirusa cytomegalii otrzymano
wyniki ujemne. W badaniu w kierunku riketsjoz, metodą
immunofluorescencji pośredniej (IFA) wykryto przeciwciała klasy IgG
przeciw Rickettsia rickettsii w mianie 128, znamiennym dla
grupy gorączek plamistych, przenoszonych przez kleszcze. W badaniu
IFA,różnicującym poziomy przeciwciał przeciw antygenom R.
conorii, R. helvetica, R. felis, R. slovaca, R. sibirica,R.
massiliae (Rickettsia Screen IFA IgG Antibody Kit,Fuller
Laboratories, Fullerton, California), najwyższe miano 64 stwierdzono
dla antygenu R. slovaca.
Sześć
tygodni po pierwszej wizycie, stwierdzono zmniejszenie się węzłów
chłonnych do ok. 1,5 cm.
Zlecono
wykonanie badania kontrolnego w kierunku riketsjoz oraz zastosowano
leczenie doksycykliną w dawce 2x100 mg. W badaniu kontrolnym w
kierunku gorączek plamistych stwierdzono spadek poziomu przeciwciał
klasy IgG dla R. rickettsii do miana 32. Ze względu na
utrzymującą się wysypkę, po konsultacjiz hepatologiem,
przedłużono leczenie doksycykliną przez kolejne dwa tygodnie.
W
wywiadzie pacjent podaje, że nie zauważył kleszcza na swoim ciele.
W ciągu ostatniego półrocza nie wyjeżdżał poza granice kraju.
Odwiedzał natomiast raz w miesiącu rodzinę w Środzie Śląskiej
oraz na przełomie 2010/2011 przebywał w okolicach Karpacza.
DYSKUSJA
Opisane
zakażenie to pierwszy opisany w Polsce przypadek TIBOLA / DEBONEL. U
chorego stwierdzono typowe objawy tej choroby, jak: powiększone,
bolesne węzły chłonne szyjne oraz drobnogrudkowa wysypka. Grudka
za małżowiną uszną, określana jako prosak, to prawdopodobnie
bliznowata pozostałość po zmianie pierwotnej. Wstępne rozpoznanie
potwierdzono wykrywając dynamikę przeciwciał (4-krotny spadek
miana po leczeniu) swoistych dla R. rickettsii (grupa gorączek
plamistych).
Na
początku XX wieku stwierdzono, że kleszcze mogą przenosić na
ludzi wiele odzwierzęcych chorób zakaźnych. Znajomość czynników
etiologicznych wywołujących riketsjozy ma ogromne znaczenie przy
rozpoznawaniu oraz właściwym leczeniu tych chorób.
Najstarsze
znane choroby przenoszone przez kleszcze są wywoływane przez
riketsje z grupy gorączek plamistych. Przez wiele lat uważano, że
za zakażenia te są odpowiedzialne trzy gatunki riketsji: R.
conorii wywołująca gorączki plamiste w Europie Południowej
oraz R. sibiricawywołująca gorączki plamiste w Azji,
R.rickettsiw Ameryce. Pod koniec lat dziewięćdziesiątych XX
wieku, dzięki zastosowaniu biologii molekularnej wykryto nowe
gatunki riketsji mogące wywoływać gorączki plamiste. Należą do
nich: R. conorii subsp.israelensis, R. conorii
subsp. caspia, R. aeschlimannii,R. slovaca,
R. sibirica subsp. mongolotimonae, R.
-------------------------------------------------------------------------
WNIOSKI
Ze
względu na mało charakterystyczne objawy riketsjoz właściwe ich
rozpoznanie wymaga przeprowadzenia rozszerzonego zestawu badań
serologicznych.
Ich
interpretacja może być utrudniona ze względu na reakcje krzyżowe,
które występują pomiędzy antygenami poszczególnych gatunków
riketsji. Rutynowo stosowane testy IFA z pojedynczym antygenem nie
pozwalają na ostateczne ustalenie czynnika etiologicznego.
Rozwiązaniem jest zastosowanie kilku antygenów swoistych gatunkowo.
Stwierdzenie najwyższego poziomu przeciwciał dla jednego z badanych
gatunków,pozwala na określenie czynnika etiologicznego. Dodatkowo
można wykonać badania molekularne metodą PCR wykrywające DNA
poszczególnych gatunków rodzaju Rickettsia, m.in. z
pobranych wycinków skóry,ze zmiany pierwotnej lub z krwi.
Calosc pracy -
http://www.przeglepidemiol.pzh.gov.pl/pobierz-artykul?id=1433.
-------------------------------
This study describes the epidemiological, clinical, and microbiological characteristics of a new tick-borne disease in Spain-Dermacentor-borne necrosis erythema lymphadenopathy (DEBONEL). The clinical presentations include an eschar at the site of the tick bite, surrounded by an erythema and painful regional lymphadenopathy. The disease appears during the colder months and its vector is Dermacentor marginatus (D. marginatus). From January 1990 to December 2004, 54 patients presented at Hospital of La Rioja with these clinical and epidemiological data. The ratio of females to males was 32/22. The average age was 37 years. In all cases tick bites were located on the upper body (90% on the scalp). The median incubation period was 4.7 days. Signs and symptoms were mild in all cases. Only a small number of patients presented mild and nonspecific abnormalities in a complete blood cell count and mild elevation of erythrocyte sedimentation rates and C-protein reactive and liver enzyme levels. Serological evidence of acute rickettsiosis was observed in 19 patients (61%). In 29% sera tested by polymerase chain reactions (PCRs) were positive. The sequence obtained from a PCR product revealed 98% identity with Rickettsia sp. strains RpA4, DnS14, and DnS28. All ticks removed from patients were PCR-positive. Sequencing showed 8 of them identified as R. slovaca and 2 as Rickettsia sp. strains RpA4, DnS14, and DnS28.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17114711
-----------------------------------
[Case of TIBOLA/DEBONEL (tick - borne lymphadenopathy/Dermacentor spp. - borne necrosis - erythema - lymphadenopathy) in Poland].
Rickettsia slovaca was recognized as the causative agent of the disease named tick - borne lymphadenopathy (TIBOLA) or Dermacentor spp.- borne necrosis - erythema lymphadenopathy (DEBONEL). Generally, this ricketsiosis is considered a mild disease but the disease is considered a mild rickettsiosis, but severe symptoms can appeare, especially in untreated patients. Described infection is the first case of TIBOLA/DEBONEL found in Poland. The patient had typical symptoms, such as enlarged painful cervical lymph nodes and maculo - papular rash. Milium on the scalp behind the ear concha, was a probably scar formation associated with typical eschar. The diagnosis was confirmed by detection of 128 titer in MIF tests with R. rickettsii and R. slovaca antigens and four-fold decrease after treatment.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22390043
----------------------------------
AbstractFrom 1996 through 2000, we collected data on 86 patients with similar symptoms following a tick bite. The inclusion criteria were: enlarged regional lymph nodes and/or vesicular-ulcerative local reaction at the site of the tick bite.
Epidemiological and clinical data on these 86 patients were statistically analysed. All patients were tested for borrelia and 73 cases for Rickettsia slovaca antibodies by immunoblot. Fine-needle lymph node and/or skin biopsy was done in 13 patients. Gehomic PCR amplification was performed on these biopsy samples.
Seventy-six patients described an "extremely big" tick, and/or recognised a Dermacentor spp. tick from a collection of several species indigenous to Hungary. The tick bite was usually (96%) located on the scalp region. The time from the recognition of the tick bite to the first symptom varied between 0 and 55 (mean nine) days. A characteristic local reaction (eschar) was seen in 70 (82%) patients. The eschar can be surrounded by a circular erythema (18 cases, 21%). The other main symptoms are the enlarged and sometimes painful lymph nodes in the region of the tick bite, characteristically in the occipital region and/or behind the sternocleidomastoideal muscle. The most frequent general symptoms were low-grade fever, fatigue, dizziness, headache, sweat, myalgia, arthralgia, and loss of appetite. Without treatment, the symptoms were seen to persist for as long as 18 months. One of the patients reported symptoms suggestive of encephalitis. The infection occurs most commonly in young children (age range: 2-57 years, mean: 12.6 years, 63% less than 10 years of age). A female predominance was registered (50/36). Doxycycline treatment can shorten the usually benign illness. R. slovaca PCR gave positive results from skin or lymph node biopsy samples in 10/13 (77%) patients.
We have described a new and frequent tick-borne infection, most probably caused by R. slovaca
Tick-borne lymphadenopathy (TIBOLA) (PDF Download Available). Available from:
https://www.researchgate.net/publication/8220907_Tick-borne_lymphadenopathy_TIBOLA [accessed Jun 29, 2017].
-------------------------------
https://wwwnc.cdc.gov/eid/article/15/7/pdfs/08-1449.pdf.
------------------------------
Effect of antibiotic treatment in patients with DEBONEL/TIBOLA
DEBONEL/TIBOLA is a tick-borne acute/sub-acute infection transmitted in our environment by Dermacentor marginatus and mainly caused by Rickettsia slovaca. The aim of our study was to know the effect of starting early treatment in the course of the DEBONEL/TIBOLA.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16481523
------------------------------
SENLAT (TIBOLA/DEBONEL)
Cechą charakterystyczną tych zakażeń jest pojedynczy bolesny strup w miejscu ukłucia przez kleszcza na skórze owłosionej głowy. Zmianie tej towarzyszy wyłysienie najbliższej okolicy i zaczerwienienie wokół strupa (20% przypadków) oraz obrzęk twarzy (19–40%). Oprócz tych zmian występują objawy ogólne: gorączka (25–80%), bolesność węzłów chłonnych szyjnych (69–100%), osłabienie (70–100%), bóle głowy (53–100%) oraz wysypka plamisto-grudkowa. Choroba zwykle dotyczy dzieci w wieku do 12 lat (40% przypadków), przebywających na terenach zalesionych. Wylęganie się choroby zazwyczaj trwa tydzień (1–15 dni). Nazwa TIBOLA była stosowana w Europie Centralnej oraz we Francji, natomiast nazwy DEBONEL używano na terenie Hiszpanii [2, 9]. W celu ujednolicenia nazewnictwa obecnie proponuje się nazwę SENLAT, obejmującą opisany zespół objawów oraz objawy występujące w zakażeniach wywoływanych przez inne drobnoustroje przenoszone przez kleszcze [5].
Przynajmniej trzy gatunki riketsji są uważane za czynnik etiologiczny tego zakażenia: R. slovaca, R. raoultii i R. rioja [5]. Po raz pierwszy R. slovaca wyizolowano w 1968 roku z kleszcza Dermacentor marginatus na terenach dawnej Czechosłowacji. Obecnie wiadomo, że riketsje te występują w całej Europie. Ich wektorem są kleszcze z gatunków I. ricinus, Haemaphisalis punctata oraz H. sulcata. Przez blisko 20 lat R. slovaca uznawano za niepatogenny gatunek występujący jedynie w kleszczach. Pierwsze przypadki zachorowań stwierdzono pod koniec lat dziewięćdziesiątych na Węgrzech i w Hiszpanii, lecz izolacji od chorego po raz pierwszy dokonano w 2003 roku. [10]
Początkowo także szczepy R. raoultii uważano za niepatogenne (wcześniejsze nazwy: RpA4, DnS14 i DnS28). Ich obecność w kleszczach Dermacentor reticulatus, D. niveus, D. nutalli, D. silvarum i Rhipicephalus pumilio stwierdzono na terenie Europy oraz w europejskiej i azjatyckiej części Rosji. Chociaż nie udowodniono w tym czasie ich właściwości chorobotwórczych, jednak u chorego, u którego wykryto jedynie sekwencje DNA charakterystyczne dla RpA4, obserwowano objawy podobne do zakażenia R. slovaca. Obecnie R. raoultii jest uważana za czynnik etiologiczny TIBOLA
/DEBONEL/SENLAT [11]. R. rioja wykryto i wyizolowano po raz pierwszy z krwi i zmiany skórnej chorego z Hiszpanii. Bakteria ta jest wykrywana u połowy zakażonych na Półwyspie Iberyjskim. Ich wektorem w tym regionie jest D. marginatus [5].
Badania kleszczy I. ricinus oraz D. reticulatus w Polsce potwierdziły występowanie R. slovaca oraz R. raoultii u tych stawonogów. Dotychczas wykryto je w województwie podlaskim i mazowieckim. Badania kleszczy jako rezerwuaru i wektora bakterii z rodzaju Rickettsia, przeprowadzone w latach 2006–2009 na terenie kilku województw w Polsce, wykazały występowanie riketsji z grupy gorączek plamistych w kleszczach gatunku Ixodes ricinus i Dermacentor reticulatus. Pierwszy z wymienionych kleszczy występuje w całej Polsce, drugi w północno--wschodniej części kraju. Na terenie Polski obecność R. raoultii wykryto w kleszczach obu gatunków. DNA tych bakterii stwierdzono u 40,7–56,7% kleszczy gatunku D. reticulatus w województwie podlaskim, u 23% kleszczy I. ricinus w województwie mazowieckim i u 6% kleszczy I. ricinus w województwie świętokrzyskim. Ponadto 2% kleszczy I. ricinus z województwa świętokrzyskiego było zakażonych R. slovaca, pomimo że zasięg ich występowania, jak przyjmowano wcześniej, stanowiła południowa granica Polski [12, 13].
W 2010 roku w Polsce przeprowadzono badania w kierunku riketsjoz u leśników na terenach, z których pochodziły zakażone kleszcze. Ta grupa zawodowa jest szczególnie narażona na kontakt z kleszczami ze względu na wykonywaną pracę oraz zamieszkiwanie w bezpośrednim sąsiedztwie obszarów leśnych. Żadna z badanych osób nie wykazywała objawów klinicznych charakterystycznych dla riketsjoz. W badaniach serologicznych nie wykryto metodą IFA przeciwciał dla R. typhi (grupa durów wysypkowych), natomiast przeciwciała dla riketsji z grupy gorączek plamistych wykryto u blisko 15% leśników, a najwyższe wykryte miano wynosiło 128. Wskazywało to na możliwość występowania rodzimych przypadków SENLAT [14].
Po raz pierwszy przypadki SENLAT w Polsce opisano w 2011 roku. Dotyczyły one dwóch osób. Jedną z nich był 30-letni mężczyzna z południowej Polski; stwierdzono u niego zmianę skórną za lewym uchem, powiększone węzły chłonne szyjne oraz drobnogrudkową, swędzącą wysypkę na całym ciele. Drugi przypadek SENLAT dotyczył 17-letniej kobiety z centralnej Polski; występowały u niej zmiany pierwotne (strup) na szyi i łydce, stwierdzono także powiększone, bolesne węzły chłonne w okolicy szyi i wysypkę plamisto-grudkową na ciele. Na podstawie badań serologicznych ustalono, że u mężczyzny czynnikiem etiologicznym zakażenia była R. slovaca, u kobiety zaś
R. roultii [15, 16].
Zakażenia wywoływane przez R. helvetica
R. helvetica po raz pierwszy została wyizolowana w Szwajcarii w 1979 roku i była uważana za niepatogenny gatunek, występujący w kleszczach Ixodes ricinus w wielu krajach Europy, m.in.: we Francji, Szwecji, Słowenii, Portugalii, Włoszech, Bułgarii [17].
W roku 1999 R. helvetica była przyczyną zapalenia osierdzia u pacjentów w Szwecji, a etiologię ustalono na podstawie badań metodą PCR, metodą serologiczną oraz za pomocą mikroskopu elektronowego. Rok później opisano we Francji gorączkę niewiadomego pochodzenia u pacjenta, u którego obserwowano serokonwersję w badaniach serologicznych z antygenem R. helvetica. Podobne pojedyncze przypadki stwierdzano na terenie Szwajcarii i Włoch, a etiologię ustalono na podstawie badań metodą mikroimmunofluorescencji oraz Western-blot [18, 19].
Zakażenie zwykle ma przebieg bezobjawowy. U części pacjentów z serologicznym potwierdzeniem infekcji są obserwowane łagodne objawy, przypominające zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, tj. gorączka, ból głowy, odczuwana subiektywnie sztywność karku, światłowstręt i ból mięśni. W pojedynczych przypadkach występuje wysypka plamista (podobna do występującej w odrze) w postaci małych plamek, po kilku dniach zlewających się ze sobą, obejmujących jedynie dolne części ramion i nóg. W cięższych przypadkach powrót do zdrowia jest bardzo powolny, a osłabienie mięśni kończyn może trwać kilka miesięcy (zmniejszenie objawów powoduje zastosowanie sterydoterapii)
[20, 21, 22].
Badania kleszczy na terenie Polski wykazały występowanie R. helvetica w północnych oraz w centralnych rejonach kraju. Wykryto je u blisko 3% kleszczy gatunku I. ricinus na terenach województwa mazowieckiego oraz u 8,5% w województwie świętokrzyskim [13, 23]. Co ciekawe, zostały one także wykryte w miejskich parkach w Warszawie. DNA Rickettsia spp. (fragment genu gltA) wykryto u 3% kleszczy (nimf i dorosłych osobników) zebranych w Łazienkach Królewskich. Fragmenty genów, które zsekwencjonowano, wykazały 100% identyczności z sekwencją genu R. helvetica [24]. Choć nie ma doniesień o przypadkach zachorowań wywołanych przez te drobnoustroje w Polsce, jednak nie można ich wykluczyć ze względu na mało specyficzne objawy oraz dużą liczbę zakażonych kleszczy.
Podsumowanie
Przypadki występowania riketsjoz u ludzi są rejestrowane na całym świecie. Choroby te mogą mieć znaczący udział w grupie chorób gorączkowych o nieznanej etiologii. Wykrycie w kleszczach na terenie Polski
http://www.zakazenia.org.pl/index.php?okno=7&id=1151&art_type=14
--------------------------------
-------------------------------
BMC Infect Dis. 2011 Jun 10;11:167. doi: 10.1186/1471-2334-11-167.
Tick-borne lymphadenopathy (TIBOLA) acquired in Southwestern Germany.
Rieg S1, Schmoldt S, Theilacker C, de With K, Wölfel S, Kern WV, Dobler G.
------------------------------
Rickettsia slovaca infection: DEBONEL/TIBOLA
Abstract
Abstract
Abstract
Cechą charakterystyczną tych zakażeń jest pojedynczy bolesny strup w miejscu ukłucia przez kleszcza na skórze owłosionej głowy. Zmianie tej towarzyszy wyłysienie najbliższej okolicy i zaczerwienienie wokół strupa (20% przypadków) oraz obrzęk twarzy (19–40%). Oprócz tych zmian występują objawy ogólne: gorączka (25–80%), bolesność węzłów chłonnych szyjnych (69–100%), osłabienie (70–100%), bóle głowy (53–100%) oraz wysypka plamisto-grudkowa. Choroba zwykle dotyczy dzieci w wieku do 12 lat (40% przypadków), przebywających na terenach zalesionych. Wylęganie się choroby zazwyczaj trwa tydzień (1–15 dni). Nazwa TIBOLA była stosowana w Europie Centralnej oraz we Francji, natomiast nazwy DEBONEL używano na terenie Hiszpanii [2, 9]. W celu ujednolicenia nazewnictwa obecnie proponuje się nazwę SENLAT, obejmującą opisany zespół objawów oraz objawy występujące w zakażeniach wywoływanych przez inne drobnoustroje przenoszone przez kleszcze [5].
Przynajmniej trzy gatunki riketsji są uważane za czynnik etiologiczny tego zakażenia: R. slovaca, R. raoultii i R. rioja [5]. Po raz pierwszy R. slovaca wyizolowano w 1968 roku z kleszcza Dermacentor marginatus na terenach dawnej Czechosłowacji. Obecnie wiadomo, że riketsje te występują w całej Europie. Ich wektorem są kleszcze z gatunków I. ricinus, Haemaphisalis punctata oraz H. sulcata. Przez blisko 20 lat R. slovaca uznawano za niepatogenny gatunek występujący jedynie w kleszczach. Pierwsze przypadki zachorowań stwierdzono pod koniec lat dziewięćdziesiątych na Węgrzech i w Hiszpanii, lecz izolacji od chorego po raz pierwszy dokonano w 2003 roku. [10]
Początkowo także szczepy R. raoultii uważano za niepatogenne (wcześniejsze nazwy: RpA4, DnS14 i DnS28). Ich obecność w kleszczach Dermacentor reticulatus, D. niveus, D. nutalli, D. silvarum i Rhipicephalus pumilio stwierdzono na terenie Europy oraz w europejskiej i azjatyckiej części Rosji. Chociaż nie udowodniono w tym czasie ich właściwości chorobotwórczych, jednak u chorego, u którego wykryto jedynie sekwencje DNA charakterystyczne dla RpA4, obserwowano objawy podobne do zakażenia R. slovaca. Obecnie R. raoultii jest uważana za czynnik etiologiczny TIBOLA
/DEBONEL/SENLAT [11]. R. rioja wykryto i wyizolowano po raz pierwszy z krwi i zmiany skórnej chorego z Hiszpanii. Bakteria ta jest wykrywana u połowy zakażonych na Półwyspie Iberyjskim. Ich wektorem w tym regionie jest D. marginatus [5].
Badania kleszczy I. ricinus oraz D. reticulatus w Polsce potwierdziły występowanie R. slovaca oraz R. raoultii u tych stawonogów. Dotychczas wykryto je w województwie podlaskim i mazowieckim. Badania kleszczy jako rezerwuaru i wektora bakterii z rodzaju Rickettsia, przeprowadzone w latach 2006–2009 na terenie kilku województw w Polsce, wykazały występowanie riketsji z grupy gorączek plamistych w kleszczach gatunku Ixodes ricinus i Dermacentor reticulatus. Pierwszy z wymienionych kleszczy występuje w całej Polsce, drugi w północno--wschodniej części kraju. Na terenie Polski obecność R. raoultii wykryto w kleszczach obu gatunków. DNA tych bakterii stwierdzono u 40,7–56,7% kleszczy gatunku D. reticulatus w województwie podlaskim, u 23% kleszczy I. ricinus w województwie mazowieckim i u 6% kleszczy I. ricinus w województwie świętokrzyskim. Ponadto 2% kleszczy I. ricinus z województwa świętokrzyskiego było zakażonych R. slovaca, pomimo że zasięg ich występowania, jak przyjmowano wcześniej, stanowiła południowa granica Polski [12, 13].
W 2010 roku w Polsce przeprowadzono badania w kierunku riketsjoz u leśników na terenach, z których pochodziły zakażone kleszcze. Ta grupa zawodowa jest szczególnie narażona na kontakt z kleszczami ze względu na wykonywaną pracę oraz zamieszkiwanie w bezpośrednim sąsiedztwie obszarów leśnych. Żadna z badanych osób nie wykazywała objawów klinicznych charakterystycznych dla riketsjoz. W badaniach serologicznych nie wykryto metodą IFA przeciwciał dla R. typhi (grupa durów wysypkowych), natomiast przeciwciała dla riketsji z grupy gorączek plamistych wykryto u blisko 15% leśników, a najwyższe wykryte miano wynosiło 128. Wskazywało to na możliwość występowania rodzimych przypadków SENLAT [14].
Po raz pierwszy przypadki SENLAT w Polsce opisano w 2011 roku. Dotyczyły one dwóch osób. Jedną z nich był 30-letni mężczyzna z południowej Polski; stwierdzono u niego zmianę skórną za lewym uchem, powiększone węzły chłonne szyjne oraz drobnogrudkową, swędzącą wysypkę na całym ciele. Drugi przypadek SENLAT dotyczył 17-letniej kobiety z centralnej Polski; występowały u niej zmiany pierwotne (strup) na szyi i łydce, stwierdzono także powiększone, bolesne węzły chłonne w okolicy szyi i wysypkę plamisto-grudkową na ciele. Na podstawie badań serologicznych ustalono, że u mężczyzny czynnikiem etiologicznym zakażenia była R. slovaca, u kobiety zaś
R. roultii [15, 16].
Zakażenia wywoływane przez R. helvetica
R. helvetica po raz pierwszy została wyizolowana w Szwajcarii w 1979 roku i była uważana za niepatogenny gatunek, występujący w kleszczach Ixodes ricinus w wielu krajach Europy, m.in.: we Francji, Szwecji, Słowenii, Portugalii, Włoszech, Bułgarii [17].
W roku 1999 R. helvetica była przyczyną zapalenia osierdzia u pacjentów w Szwecji, a etiologię ustalono na podstawie badań metodą PCR, metodą serologiczną oraz za pomocą mikroskopu elektronowego. Rok później opisano we Francji gorączkę niewiadomego pochodzenia u pacjenta, u którego obserwowano serokonwersję w badaniach serologicznych z antygenem R. helvetica. Podobne pojedyncze przypadki stwierdzano na terenie Szwajcarii i Włoch, a etiologię ustalono na podstawie badań metodą mikroimmunofluorescencji oraz Western-blot [18, 19].
Zakażenie zwykle ma przebieg bezobjawowy. U części pacjentów z serologicznym potwierdzeniem infekcji są obserwowane łagodne objawy, przypominające zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, tj. gorączka, ból głowy, odczuwana subiektywnie sztywność karku, światłowstręt i ból mięśni. W pojedynczych przypadkach występuje wysypka plamista (podobna do występującej w odrze) w postaci małych plamek, po kilku dniach zlewających się ze sobą, obejmujących jedynie dolne części ramion i nóg. W cięższych przypadkach powrót do zdrowia jest bardzo powolny, a osłabienie mięśni kończyn może trwać kilka miesięcy (zmniejszenie objawów powoduje zastosowanie sterydoterapii)
[20, 21, 22].
Badania kleszczy na terenie Polski wykazały występowanie R. helvetica w północnych oraz w centralnych rejonach kraju. Wykryto je u blisko 3% kleszczy gatunku I. ricinus na terenach województwa mazowieckiego oraz u 8,5% w województwie świętokrzyskim [13, 23]. Co ciekawe, zostały one także wykryte w miejskich parkach w Warszawie. DNA Rickettsia spp. (fragment genu gltA) wykryto u 3% kleszczy (nimf i dorosłych osobników) zebranych w Łazienkach Królewskich. Fragmenty genów, które zsekwencjonowano, wykazały 100% identyczności z sekwencją genu R. helvetica [24]. Choć nie ma doniesień o przypadkach zachorowań wywołanych przez te drobnoustroje w Polsce, jednak nie można ich wykluczyć ze względu na mało specyficzne objawy oraz dużą liczbę zakażonych kleszczy.
Podsumowanie
Przypadki występowania riketsjoz u ludzi są rejestrowane na całym świecie. Choroby te mogą mieć znaczący udział w grupie chorób gorączkowych o nieznanej etiologii. Wykrycie w kleszczach na terenie Polski
http://www.zakazenia.org.pl/index.php?okno=7&id=1151&art_type=14
--------------------------------
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz